Ambasador Łódzkiego Plastyka
Jerzy Treliński
Jerzy Treliński – urodził się w 1940 roku w Szewnej. Jest malarzem, grafikiem, performerem i pedagogiem. W 1967 roku ukończył Państwową Szkołę Sztuk Plastycznych w Łodzi (dziś – Akademię Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego). W latach 1987-1989 kierował Katedrą Grafiki Projektowej, następnie był dziekanem Wydziału Grafiki i Malarstwa, a w latach 1992-1999 pełnił funkcję rektora uczelni. Obecnie pracuje także, jako profesor zwyczajny, w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej. Jest założycielem Fundacji Rektorów Polskich na Rzecz Nauki Polskiej oraz członkiem łódzkiego oddziału Komisji Kultury i Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
W 1971 roku stworzył Galerię Autorską „80x140” przy Klubie ZPAP w Łodzi (w piwnicach kamienicy przy ul. Piotrkowskiej 86). Skąd nazwa? Wewnątrz budynku został wyznaczony obszar 80x140, czyli typowy format prac graficznych. Galeria skupiała wielu łódzkich artystów. Już pierwszy projekt (w maju 1971 roku) pokazał krytyczny charakter przedsięwzięcia. Była to kartkowa buchalteria, która polegała na rozłożeniu na stolikach 700 kartek A4 czystego papieru. Każdego dnia liczono je (rano i wieczorem). Następnie sporządzano ich bilans. Liczenie, które skrupulatnie rejestrowano, odbywało się przy świadkach. Po osiemnastu dniach bilans wyniósł zero kartek i „akcja” (tj. performance) dobiegła końca. Wówczas Jerzy Treliński powiedział: „Robię to po to, aby uświadomić sobie, że to robię. Chcę potwierdzać gotowość twórczą”.
Artysta reprezentuje nurt sztuki, która wywodzi się z tradycji reprezentowanej przez konstruktywizm rosyjski i Bauhaus, z biegiem czasu łączącej się z wpływami konceptualizmu, odwołującej się do plastyki abstrakcyjnej i projektowania graficznego. Jerzy Treliński ma niepowtarzalny styl wypowiedzi artystycznej, w której skupiają się walory estetyczne i intelektualne nadające dziełom kontemplacyjny charakter z formalnymi „prowokacjami”.
Jedną z ważniejszych prac artysty są: „Autotautologie – o sobie samym – nic”. Cykl rozpoczyna się w 1972 roku wydaniem książki autorskiej (zlikwidowanej przez cenzurę). Nazwisko – „TRELIŃSKI” – w postaci znaku graficznego było umieszczane na przedmiotach i wprowadzane do publicznego „obiegu”. Powstały pocztówka i znaczek, krawat, sukienka, poduszka, pudełko na buty, plakat, flagi dekorujące miasto, a nawet stroje plażowe.
Gdy 1 maja 1974 roku odbyła się polityczna manifestacja, artysta przyłączył się do pochodu, trzymając przed sobą znak: „TRELIŃSKI”. Stwierdził wtedy: „Pochód pierwszomajowy był propagandowym spektaklem, sterowanym przez partię komunistyczną i jej przywódców dla poparcia swych totalitarnych, samozwańczych rządów. Komunistyczni władcy i ich zausznicy perfidnie wykorzystywali dla swoich celów maszerujący przez wiele godzin (pod presją sekretarzy partyjnych) bezimienny manipulowany tłum, któremu raz w roku, w zamian za odebranie suwerenności i godności osobistej, oferowali „igrzyska” (a w czasie robotniczych protestów używając karabinów i czołgów pilnowali, aby robotnicy nie odebrali im władzy). Sceneria pierwszomajowa była dla mnie okazją do zwrócenia uwagi na znaczenie indywidualnego, niezależnego działania. Autorska akcja w 1974 roku była aktem sprzeciwu wobec zniewolenia społeczeństwa”. Artysta w 1977 roku również zaakcentował swój bunt. Pojawił się w czasie pochodu z opaską na ramieniu, podobną do tych, które miały służby porządkowe, zadrukowaną znakiem „TRELIŃSKI”. Performer dyrygował uczestnikami, powtarzając im półszeptem: „rozejść się”.
Jerzy Treliński otrzymał kilkadziesiąt nagród, medali i wyróżnień. Był trzykrotnym stypendystą Ministra Kultury i Sztuki. Za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze wręczano mu pięciokrotnie Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. W 2005 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a w 2010 roku – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (nadany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). W 2019 roku został wyróżniony Statuetką Ambasadora Łódzkiego Plastyka. Tutaj bowiem rozpoczął swoją artystyczną drogę.
Karolina Woszczyk